VIEVIS

Miestas tarp Vilniaus ir Kauno, Elektrėnų savivaldybėje, 14 km į rytus nuo Elektrėnų; Vievio seniūnijos centras. Yra geležinkelio stotis, autobusų stotis, paštas. Mieste stovi Vievio Šv. Onos bažnyčia (pastatyta 1931 m.), Vievio Dievo Motinos Ėmimo į dangų cerkvė (stačiatikių pastatyta 1843 m.), Vievio visų rusų Šventųjų koplyčia (stačiatikių pastatyta 1936 m.). 1522 m. minimas Vievio dvaras, 1539 m. – miestelis, vėliau priklausęs Oginskiams (nuo XVII a. pradžios iki1831 metų). Apie 1600 m. Oginskiai Vievyje pastatė unitų bažnyčią ir įkūrė Šventosios Dvasios vienuolyną, prie kurio XVII a. pradžioje įsteigta spaustuvė, 1611–1660 m. spausdinusi knygas kirilica. Pirmieji jos leidiniai buvo maldaknygės bažnytine slavų kalba. 1619 m. čia išspausdinta M. Smotrickio „Slavų gramatika“ – viena pirmųjų bažnytinės slavų kalbos gramatikų (iš jos mokėsi ir Michailas Lomonosovas, pavadinęs knygą „mokslingumo vartais“). Iki 1660 m. spaustuvė išleido 25 knygas rusų (bažnytine slavų) ir lenkų kalbomis. XVII a. viduryje dėl pilietinių karų miestelis smarkiai nukentėjo, sunyko spaustuvė. XIX a. 2-ojoje pusėje Vievis pradėjo augti, nutiesus geležinkelį Sankt Peterburgas-Varšuva. XX a. tarpukariu Vievis atsidūrė pasienyje, prie pat demarkacinės linijos su Lenkija.

Literatūra

Jewje. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880-1914, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Tom III, 569.
Vievis. Mūsų Lietuva, T. 1., Bostonas: Lietuvių enciklopedijos leidykla, 1964, 509.

Pateikėjas

[Vievis, G25] pateikėja moteris, gimusi 1925 metais Alesninkų kaime (1 km. nuo Vievio). Kalba lenkiškai ir lietuviškai, baigė 4 klases lietuvių mokyklos. Moka rusų kalbą. Su vaikais kalba lietuviškai, o su kaimynais lenkiškai. Prisimena, kad vietinėje bažnyčioje buvo pamaldos lenkų ir lietuvių kalba.

Audio įrašas

(Czy choinkę stawiano na kucię?) Stawili, ele żeż cacki robili, cukierki drogie byli, narobił róznych i z słomy takie kaczki, ptaszki takie pletli, powieszone, krenci sie nad stołem, pajonki takie s słomy ładne byli robione, na niteczka. Teraz i słomy tej nia |ma, pobita. (A pająk coś znaczył?) Na kucia jego tak robili, jak kuciowy dzień, to pienkna, wiszo, jeden wielki, a potam na tych malutkich nawieszano, a papier taki był garbawany, kolorowy, to kwiaty robili takie. Pokaczasz tak o, pokaczasz, zachilisz na cztery, to taki ładny kwiat wychodzi, i na ściana przybiwali kwiaty te. (A na choinkę ciastka, pierniczki pieczono?) Pierniczki wieszali, a cukierkow to tylko papierki od cukierkow, nie było ich. (A na Wielkanoc o której godzinie była msza?) O óśmej bywa powinna, jak słonce wchodzi, jak słonce wchodzi, to mówili, że, nu tak i była, ci pochmurny dzień, ci ciemny dzień, jak tyko już słonca, już pracesia wychodzo, wtedy słonca taka już ładna, aż skaczy ona, aż gra. (A co święcono?) a |kiedyśći wszystko świencili, i jajki, i chlep, i miensa, i masła, i syr, i krzan, jisz|cze cóści.
[(Czy choinkę stawiano na kucię?) stavʼilʼi/ elʼe žeš cackʼi robʼilʼi/ cukʼerkʼi drogʼe bylʼi/ narobʼił ruznyx i s słomy takʼe kačkʼi/ ptaškʼi takʼe plʼetʼlʼi/ povʼešone/ kreńći śe nat stołem/ pajoŋkʼi takʼ słomy ładne bylʼi robʼone/ na ńitečka// teras i słomy tej ńa |ma/ pobʼita// (A pająk coś znaczył?) na kuća jego tak robʼilʼi/jak kućovy dźeń/ to pʼeŋkna/ vʼišo/ jeden vʼelʼkʼi/ a potam na tyx malʼutkʼix navʼešano/ a papʼer takʼi był garbavany/ kolʼorovy/ to kvʼaty robʼilʼi takʼe// pokačaš tak o/ pokačaš/ zaxʼilʼiš na čtery/ to takʼi ładny kvʼat vyxodźi/ na śćana pšybʼivalʼi kvʼaty te// (A na chonkę ciastka, pierniczki pieczono?) pʼɛrńičkʼi vʼešalʼi/ a cukʼerkof to tylʼko papʼerkʼi ot cukʼerkof/ ńe było ix// (A na Wielkanoc o której godzinie była msza?) o uśmej byva povʼinna/ jak słonce fxodźi/ / jak słonce fxodźi to muvʼilʼi/ že/ nu tak i była/ ći poxmurny dźeń/ ći ćemny dźeń/ jak tyko juš słonca/ juš praceśa vyxodzo / ftedy słonca taka juš ładna/ aš skačy ona/ až gra// (A co święcono?) a |kʼedyśći fšystko śvʼenćilʼi/ i jajkʼi/ i xlʼep/ i mʼensa/ i masła/ i syr/ i kšan/ jiš|če cuśći]