ONUŠKIS

Onuškis – miestelis Trakų rajone, seniūnijos centras. Miestelyje yra Onuškio Šv. apaštalų Pilypo ir Jokūbo bažnyčia, Onuškio vidurinė mokykla, kultūros namai, ligoninė, biblioteka, paštas, vaikų darželis, vaistinė, girininkija.
1505 m. Onuškyje pastatyta bažnyčia, 1511 m. minimas Onuškio dvaras. 1524 m. Lietuvos didysis kunigaikštis Žygimantas Senasis suteikė jo savininkui privilegiją kurti miestelį, rengti savaitinius turgus ir laikyti smukles. XIX a. pradžioje sudegė senoji bažnyčia, ir toje pačioje vietoje dvarininko K. Šetkevičiaus rūpesčiu 1823–1829 m. pastatyta dabartinė plytų ir akmenų mūro bažnyčia. XIX a. veikė didelė spirito varykla, lentpjūvė, pradinė mokykla, vyko turgūs ir prekymečiai. Po 1863 m. sukilimo Onuškio dvarą valdė grafas Olsufjevas, kiek anksčiau valdos priklausė Naruševičiams, Chodkevičiams.

Literatūra

Lietuviškoji tarybinė enciklopedija, T. VIII., Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1981, 328 psl.
Tarybų Lietuvos enciklopedija, T. III., Vilnius: Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1987, 242-243 psl.
Onuškis. Mūsų Lietuva, T. I., Bostonas: Lietuvių enciklopedijos leidykla, 1964, 473 psl.
Hanuszyszki. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. III, 1880-1914, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 31.

Pateikėjas

[Onuškis, AŽ28] Pateikėja moteris, gimusi 1928 metais Ismonių kaime, gyvena Onuškyje, moka lietuvių ir lenkų kalbas. Baigė 5 klases lietuvių mokyklos, dirbo ūkyje.

Audio įrašas

Byli, który zamawiali ludzi. O mnie prawda jeszcze jak ja malenka byłam, od róży, my nazywajo tak od róży. Ja szłam za szkoły, malenka była, zajonc pod nogi przez lasonak. Przyszłam do chaty kiedy mnie wszystka twarz raptam puchnąć, puchnąć. To ojcy naszy wiedzieli tam dzie taka kobieta, Niedzwiecka nazywała sie, ona była Niedzwiecka familia, tam w drugiaj wiosca. Prendko konia założyli i mnie powieźli, ja sama już pamientam wszystko dobrza. Yhy, powieźli ona tam zamawiała, widzi, zamawiała, cukru, na cukier i na woda. Dała ona tam mnie pop`ić trocha wody i cukru tego już z wodu, i wie, jechali naz`ad, już mnie, koniam, już mnie pacza lehcz`ej, lehczej na twarz, już mniejsza doprawdy. Przyjechali do chaty ż mało mnie opuchnieńcia ta. Ja kilka razy, tam ona kazała trzy dni, a ja za dzień to już mnie i wyszło. O jak prendko, o ta zamawiania ja wierza. Duprawdy było bardzo prawda, o taka, u mnie tyko była taka. Róża to tak, trzeba zamawiać. Ale ot jak ona, my nia wiemy, jak ona mogła zamówić, żeby przeszło tak prendko. Ona mocno nie zamawia, ona po cichu szepcze, tam cóścik kobieta ta. Chce żeby ty nie wiedziałaby. Nu musi tak robili. Bo jej kał`ym to, wie.
była ktury zamav’al’i l’udz’i// o mńe pravda ješč`e jak ja mal’eŋka byłam/ od ružy/ my nazyvajo tak od ružy// ja šłam za škoły/ mal’eŋka była/ zajonc pod nog’i pšez l’asonak// pšyšłam do xaty k’edy mńe fšystka tvaš raptam puxnońc’/ puxnońc// to ojcy našy v’edz’el’i tam dz’e taka kob’eta/ ńedzv’ecka nazyvała śe/ ona była ńedz’v’ecka fam’il’a/ tam v drug’aj v’osca// prentko końa załožyl’i i mńe pov’ez’l’i/ ja sama juš pam’entam fšystko dobža// yhy/ pov’ez’l’i ona tam zamav’ała/ v’idz’i/ zamav’ała/ cukru/ na cuk’er i na voda// dała ona tam mn’e pop`ic’ troxa vody i cukru tego juž z vodu/ i v’e/ jexal’i naz`at/ juš mńe/ końam/ juš mńe pača l’exč`ej/ l’exč`ej na tvaš/ juš mńejša dopravdy// pšyjexal’i do xatyš mało mńe opuxńeńc’a ta// ja kil’ka razy/ tam ona kazała čšy dńi/ a ja za dz’eń to juš mńe i vyšło// o jak prentko/ o ta zamav’ańa ja v’eža// dupravdy było bardzo pravda/ o taka/ u mńe tyko była taka// ruža to tak/ čšeba zamav’ac’// al’e ot jak ona/ my ńa v’emy/ jak ona mogła zamuv’ic’/ žeby pšešło tak prentko// ona mocno ńe zamav’a/ ona po ćixu šepče tam cus’c’ik/ ta kob’eta ta// moža xce žeby ty ńe v’edz’ałaby// nu mus’i tak rob’il’i// bo jej kał`ym to/ v’e//