PABERŽĖ
Paberžė – gyvenvietė Vilniaus rajone, prie kelio į Giedraičius, seniūnijos centras. Yra Paberžės Švč. Jėzaus Širdies bažnyčia (pastatyta 1932 m.), 2 vidurinės mokyklos - lietuvių ir lenkų bei rusų („Verdenės“ ir S. Kostkos), biblioteka, istorijos muziejus, kultūros centras, socialinės globos namai. Gyvenvietė istoriniuose šaltiniuose yra paminėta 1484 m., kai čia buvo pastatyta bažnyčia. XVI a. kaimas minimas kaip Beržai. 1650−1700 m. Paberžėje gyveno vienuoliai. Apie 1900 m. minimas Paberžės dvaras, kuriame vykdavo bulių kautynės. Paberžė smarkiai nukentėjo per II pasaulinį karą, išliko keli senesni pastatai. Sovietmečiu kaimas atstatytas, jame veikė „Neries“ gamybinio susivienijimo žemės ūkio mašinų įmonė.
Literatūra
Paberžė. Lietuviškoji tarybinė enciklopedija, T. VIII, Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1981, 395 psl.Paberžė. Tarybų Lietuvos enciklopedija, T. III, Vilnius: Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1987. 257 psl.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. VIII, 1880-1914, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 367.
Pateikėjas
[Paberžė, W38] Pateikėja moteris, gimė 1938 metais Baronėlių kaime, nuolat gyvena Paberžėje. Baigė 7 klases, mokėsi pradžioje lenkų mokykloje, o paskui - rusų. Lietuvių kalbos nemoka. Dirbo ūkyje.Audio įrašas
Do Polski tam gdzie my mieszkali, to dużo sąsiadów wyjechała, dużo, bardzo dużo wyjechała, zostali sia tylko nasza rodzina tam. Tam i Radziwanowskie takia bogate ludzi, i potym Kulszewiczy, i Gasinskie, taki folwarek, dom taki piękny miał, wszystko zostawywali i wyjeżdżali do Polski, ja pamientam, a ile mnie lat było, to moża sześć, moża siedam, ja nie wiam, bo jeszcza z tatusiam chodzili wypuszczać tych sąsiadow. Dokoła wszystkie wyjechali, potym, wtenczas o, zaczeli najeżdżać Ruskie, takie z Suwałak, takie Władimiry przyjechali na miejsce Radziwanowskich tych dom, na miejsce Kulszejiczow takie Sosnowskie wsiedlili sie. A tego Gasinskiego, takie piękne on miał, bardzo dużo ziemi, bardzo był bogaty, murowane domy tu, nikt nie wsiedlił sie, to za para lat rozebrali wszystko. Teraz i znaku nie ma. [A bogaty to ile…?] Bardzo dużo ziemi miał, bardzo zabudowania ładne, zawsze nu ludzi trzymał, pomagali, bo on miał tylko dwie córki i syna. Wo ta wo staruszka jeszcze mnie zdej sie, że ona była u tego Gasinskiego wo, pracowała, ona może coś opowiedzieć. Teraz oni w Polsce, już te stare poumierawszy, tylko dzieci, bo to. Towarzyszyli, z tatusiem naszym przychodzili.
do pol’sk’i tam gdźe my m’eškal’i/ to dužo sąśaduf vyjexała/ dužo/ bardzo dužo vyjexała/ zostal’i śa tyl’ko naša rodźina tam// tam i radźivanofsk’e tak’a bogate l’udzi/ i potym kul’šev’ičy/ i gaśinsk’e/ tak’i fol’varek/ dom tak’i peŋkny m’ał/ fšystko zostavyval’i i vyježdžal’i do pol’sk’i/ ja pam’entam/ a il’e mńe l’at było/ to moža šeść/ moža śedam/ ja ńe v’am/ bo ješča z tatuśam xodzil’i vypuščać tyx sąśadof// dokoła fšystk’e vyjexal’i/ potym/ ftenčas o/ zaczel’i naježdžać rusk’e/ tak’e s suvałak/ tak’e vład’im’iry pšyjexal’i na m’ejsce radźivanofsk’ix tyx dom/ na m‘ejsce kul’šejičof tak’e sosnofsk’e fśedl’il’i śe// a tego gaśinsk’ego/ tak’e peŋkne on m’ał/ bardzo dužo źem’i/ bardzo był bogaty/ murovane domy tu/ ńikt ńe fśedl’ił śe/ to za para l’at rozebral’i fšystko// i teras i znaku ńe ma//]A bogaty to ile…?] bardzo dužo źem’i m’ał/ bardzo zabudovańa ładne/ zafše nu l’udz’i čšymał/ pomagal’i/ bo on m’ał tyl’ko dv’e curk’i i syna// vo ta vo staruška ješče mńe zdej śe/ že ona była u tego gaśinsk’ego vo/ pracovała/ ona može coś opov’edźeć// teras ońi f pol’sce/ juš te stare poum’erafšy/ tyl’ko dźeći/ bo to// tovažyšyl’i/ z tatuśem našym pšyxodźil’i//
