PANEVĖŽYS
Panevėžys – miestas šiaurės Lietuvoje, 136 km nuo Vilniaus. Mieste yra įvairių tikėjimų bažnyčių, cerkvių. Dešiniajame Nevėžio krante yra Panevėžio senamiestis, kairiajame – Naujamiestis, dabartinis miesto centras. Panevėžio vardas pirmą kartą paminėtas 1503 metais, kuomet Panevėžio dvaro žemės, perduodamos Ramygalos parapijai. 1507 m. pastatyta bažnyčia, o šalia, kaip bažnytinė valda – smuklė, spirito varykla, pirtis. Taip ėmė kurtis Senasis Panevėžys (dabartinis Senamiestis). 1548 m. jau minimas ir Naujasis miestas (dabartinis Naujamiestis). Naujasis Panevėžys, priklausantis didžiojo kunigaikščio dvarui, įsikūrė kairiajame Nevėžio krante ir greitai pralenkė Senąjį. Lietuvoje vykstant administracinei reformai Panevėžio dvaras tapo Upytės pavieto centru, o 1568 m. iš Krekenavos į Panevėžį atkeliamas pavieto teismas. Nuo 1780 m. Senasis ir Naujasis Panevėžys ėmė jungtis, tais metais ėmė kurtis Mikolajavas (Mikolajevas) – gyvenvietė, pavadinta pagal jos savininką M. Tiškevičių.
Literatūra
Panevėžys nuo XVI a. iki 1990 m., sud. Algis Kasperavičius, Kęstutis Gudas, Panevėžys: Nevėžio spaustuvė, 2003, 735 p.Pirmųjų Panevėžio bažnyčių ir Senamiesčio gatvės istorija, sud. Liudvika Knizikevičienė, Panevėžys: Panevėžio bendruomenė „Senamiestietis“, 2007, 318 p.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. VIII, 1880-1914, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 771-772.
Pateikėjas
[Panevėžys, R28] Pateikėja moteris, gimusi 1928 metais. Dirbo mokytoja, Panevėžyje dėstė lenkų kalbos kursuose, baigė lenkų gimnaziją.Audio įrašas
Ja pracowałam, ale pracowałam w urzędzie. Już tutyj dla mnie szkoły żadnej ni było, choć i te które były, to które już i tutej zostały te pani, które pracowały w szkolnictwie, a dla mnie już wie pani nie było tego miejsca. I ja musiałam też pracować tak, żeby mnie wystarczyło choć troche ojcu dopomóc, bo on już szed ku starości jednak i żeby być bliżej jego, więc ja postanowiłam pójść jako do urzędu i tak też z tego Ministerstwa Handlu mnie przeprowadzono tutej, też do handlowej, nie, nie, nie do sklepu, ale jako ekonomiste, i tak i zostało. A teraz już pochowałam i ojca, i macoche miałam, i proszę pani i jestem, jestem do kiedy, dopoki Bozia pozwoli. Właśnie pod Połągo są już takie Kretynga, tam było straszne bombordowanie, i tam właśnie dużo jechało uchodźców na, którzy uciekali stąd, między innymi rodzina mojej, co to rodzina, ona z mężem była też w wagonie, wagony były te rozproszone, bombamy pobite i ja właściwie, prosze pani, nie wiem, jej nie widziałam już nieżyjącej, ale tak jak mam znajomości, którzy tam byli i szukali swoich, którzy pogineli, więc mnie mówiono, że ona tam zgineła (siostra).
ja pracovałam/ ale pracovałam v užeńdz’e// juš tutyj dla mńe škoły žadnej ńi było/ xoć i te kture były/ to kture juš i tutej zostały te pańi/ kture pracovały f školńictv’e/ a dla mńe juš v’e pańi ńe było tego m’ejsca// i ja muśałam teš pracovać tak/ žeby mńe vystarčyło xoć troxe ojcu dopomuc/ bo on juš šet ku starośc’i jednak i žeby być bl’ižej jego/ v’enc ja postanov’iłam pujść jako do užendu i tak teš s tego m’ińisterstva handlu mńe pšeprovadzono tutej/ tež do handlovej/ ńe/ ńe/ ńe do sklepu/ ale jako ekonom’iste/ i tak i zostało// a teras juš poxovałam i ojca/ i macoxe m’ałam/ i proše pańi i jestem/ jestem do k’edy/ dopok’i boźa pozvol’i// vłaśńe pod połoŋgo są juš tak’e kretynga/ i tam było strašne bombordovańe/ i tam vłaśńe dužo jexało uxoćcuf na/ ktužy ućekal’i stont/ m’endzy innym’i rodźina mojej/ co to rodźina/ ona z menžem była tež v vagońe/ vagony były te rosprošone/ bombamy pob’ite i ja vłaśćiv’e/ proše pańi/ ńe v’em/ jej ńe v’idźałam juš ńežyjoncej/ ale tak jak mam znajomośći/ ktužy tam byl’i i šukal’i svoix/ ktužy pog’inel’i/ v’enc mńe muv’ono/ že ona tam zg’ineła//