UŽUPERKASIS

Užuperkasis – kaimas Varėnos rajone, į pietus nuo Valkininkų, kitame Merkio krante. Seniūnaitija. Kaime yra Valkininkų vidurinė mokykla. Vietiniai gyventojai kalba lenkiškai, gudiškai ir lietuviškai.

Literatūra

Pateikėjas

[Užuperkasis, SP24] Pateikėjas vyras, gimęs 1924 metais. Moka lietuvių, lenkų ir gudų kalbas, kažkiek moka ir rusų kalbą. Lietuvių išmoko pradėjęs dirbti fabrike. Baigė 4 klases lenkų mokyklos. Moka melstis lenkiškai ir lietuviškai. Dabar Valkininkuose pamaldos vyksta tik lietuvių kalba, nors pateikėjas prisimena, kad pirmosios komunijos mokymus ėjo lenkiškai.

Audio įrašas

W miasteczku tu tylko do szkoły, nawet w Olkienikach i w szkole uczyli po litewsku. Byli w tydzień dwie godziny musi litewskiego języku. No, i to na wioskach najwięcej po litewsku, Czyżuny, albo gdzie wziąść, tam same Litwini byli. A tu u nas, to o Podklasztor, w Olkienikach wiele była, to Polaki, a drugiego trudno poni`ać jak. To jak popł`och był to takie, nu, maładzi`oż zebrawszy byli i jedyn tam wzioł, za Niemcomi już, Niemca zabił w Podklasztorni, Orłowski taki. To później za tego Niemca przyznali sto ludzi zabić. Chodzili zbierali po, wszeńdzie po wioski, po tej. Za Niemcami toż tutaj działa Litwa, to powiedzieli, że tego, nu że polska partizanka, a tam żadnej partizanki nie było, tam, chłopiec miał panienka na miejscu tam, no może tak jak do tamtego lasu rozstawszy i na Zielone Świątki, tak akurat na święta miał, umówić sia był patefan taki dawniejszy, że jak krencić i, to on ten kawaler, ten Ant`uk, sin jego, chciał wziąć patefan ten i do panienki poni`eść. To ojciec nie d`ał, to on ojca zaczął kudlić, to ojciec do Niemców posz`ed, poskarżył sie. A ten miał karabin, nu wojennym czasem, wie był. To ten posz`ed koło panienki tamajka na polu tego, położył sie i leżał z karabinem a jak Niemcy, a ojciec powiedział musi, że on do panienki, tak Niemcy szli do panienki, to tam zaszczelił Niemca jednego. No. Później i jego zaszczelili. Niemcy więcej naleciało, obkrążyli tam, on nie zdawał sie, to zaszczelili. Musi Zaprzekopów o tam mogiłki jest do szkoły idąc. (W Zaprzekopach osobne od Olkieników?) Nu mogiłki, tam jeden, jeden pamientnik tylko, to tam dwadzieścia musi cztery ludzi ci co tym czasem zabili, nu i tut szczszelali, i na miejscu i zakopali tam. To teraz pamientnik postawiony tam.
[v m’astečku tu tyl’ko do škoły/ navet v ol’k’en’ikax i f škol’e učyl’i po l’itefsku// byl’i f tydźeń dv’e godźiny muśi l’itefsk’ego jenzyku// no/ i to na v’oskach najv’encej po l’itefsku/ čyžuny/ al’bo gdźe vźońść/ tam same l’itv’in’i byl’i// a tu u nas/ to o potkl’aštor/ v ol’k’en’ikach v’el’e była/ to pol’ak’i/ a drug’ego trudno pon’`ać jak// to jak popł`ox był to tak’e/ nu/ maładź`oš zebrafšy byl’i i jedyn tam vźoł/ za n’emcom’i juš/ n’emca zab’ił f potkl’aštorn’i/ orłosk’i tak’i// to puźn’ej za tego n’emca pšyznal’i sto l’udźi zab’ić// chodźil’i zb’eral’i po/ všeńdźe po v’osk’i/ po tej// za n’emcam’i toš tutaj dźała l’itva/ to pov’edźel’i/ že tego/ nu že pol’ska part’izaŋka/ a tam žadnej part’izaŋk’i n’e było/ tam/ chłop’ec m’ał pan’eŋka na m’ejscu tam/ no može tak jak do tamtego l’asu rosstafšy i na źel’one śv’ontk’i/ tak akurat na śventa m’ał/ umuv’ić śa był patefan tak’i davn’ejšy že jak krenćić i/ to on ten kaval’er/ ten antuk/ śin jego xćał vźońć patefan ten i do pan’eŋk’i pon’`eść// to ojćec n’e d`ał/ to on ojca začoł kudl’ić/ to ojćec do n’emcuf poš`et/ poskaržył śe// a ten m’ał karab’in/ nu vojennym časem/ v’e był// to ten poš`et koło pan’eŋk’i tamajka na pol’u tego/ położył śe i l’ežał s karab’inem a jak n’emcy/ a ojćec pov’edźał muśi/ že on do pan’eŋk’i/ tak n’emcy šl’i do pan’eŋk’i/ to tam zaščel’ił n’emca jednego// no// puźn’ej i jego zaščel’il’i// n’emcy v’encej nal’ećało/ opkronžyl’i tam/ on n’e zdavał śe/ to zaščel’il’i// muśi zapšekopuf o tam mog’iłk’i jest do škoły idonc// (W Zaprzekopach osobne od Olkieników?) nu mog’iłk’i/ tam jeden/ jeden pam’entn’ik tyl’ko/ to tam dvadźeśća muśi čtery l’udźi ći co tym časem zab’il’i/ nu i tut ščšel’al’i/ i na m’ejscu i zakopal’i tam// to teras pam’entn’ik postav’ony tam]